Historia



NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA W HISTORII KOWAR :
1158 – wysłanych przez Bolesława Kędzierzawego 200 kuźników i gwarków zakłada na Potokiem Jedlicą osadę „Kowalską Górę”,
1225 – wzniesiona zostaje kaplica św Wawrzyńca, która w XIV wieku prezekształci się w kościół,
1335 – Śląsk przechodzi we władanie Luksemburgów, królów czeskich w wyniku układów trenczyńskich i wyszehradzkich pomiędzy Kazimierzem Wielkim i Janem Luksemburskim, za wyjątkiem Księstwa Świdnickiego, Jaworskiego i Ziębickiego,
1381 – osada „Smedenwerk” i jej okolice stają się własnością rycerza Gotsche Schoff,
1392 – księstwo świdnicko-jaworskie, w tym „Smedenwerk” stają się terytorium dziedzicznym czeskich królów (po śmierci wdowy po księciu Bolku II Małym Agnieszki),
1418 – Początek wojen husyckich, które trwały do 1434 r. Osada nie ucierpiała zbytnio, w przeciwieństwie do górnictwa,
1428 – Początek wojny handlowej z Jelenią Górą o prawo do samodzielnego handlu: żelazem, solą, suknem, oraz piwem. Konflikt zakończył się ugodą w 1528 r,
1478 – Śląsk przechodzi pod władanie Władysława Jagiellończyka, syna Kazimierza Jagiellończyka, króla Czech i Węgier. Pod berłem jagiellońskim pozostaje do 1526 roku,
1513 – Smedenwerk otrzymuje od króla Czech i Węgier Władysława Jagiellończyka prawa miejskie jako miasto prywatne,
1526 – Po tragicznej śmierci syna Władysława Jagiellończyka, Ludwika w bitwie z Turkami po Mohaczem królem Czech zostaje Ferdynand I. Sląsk przechodzi pod władzę Habsburgów,
1528 –Koniec wojny handlowej z Jelenią Górą,
1553 – Miasto przyjmuje nazwę „Schmiedeberg”, która będzie obowiązywać aż do 1945 rok,
1618 – Początek wojny 30-letniej, która potrwa do 1648 roku,
1639 – Ścięcie z rozkazu cesarza Niemiec i króla Czech Ferdynanda II pana kowarskich włości Hansa Ulricha Schaffgotscha w Ratyzbonie (wziął udział w wojnach religijnych po stronie marszałka Wallensteina). Wszystkie dobra rodu Schaffgotschów , w tym Schmiedeberg stają się dobrami korony czeskiej, po czym zakupuje je ród von Tschernin. Rodzina Czerninów dzierżyła je aż do 1742 roku i niestety nie dbała o ich rozwój. Dochodziło do częstych konfliktów mieszczan z zarządcami tych dóbr,
1640 – Okres wojen religijnych spowodował upadek kowarskiego górnictwa. Nie mogło się ono podnieść z upadku przez blisko dwa stulecia,
1720 – Gotfried Latschke zakłada Manufakturę Wyrobów Lnianych,
1742 – W wyniku pierwszej wojny śląskiej cały Śląsk przechodzi pod władanie Hohenzollernów. Król Prus Fryderyk II Wielki przyjmuje hołd na wierność i lojalność od przedstawicieli wszystkich miast i miasteczek Prowincji Śląskiej we Wrocławiu,
1742 – Dobra kowarskie, tym pałac „Nowy Dwór” zostają odkupione od baronowej von Tschernin przez króla Fryderyka II Wielkiego.
1743 – Ewangelicy rozpoczęli budowę swojej świątyni. Budowę ukończono w dwa lata później,
1747 – Król Prus Fryderyk II Wielki polecił wykupić dobra kowarskie, w tym pałac „Nowy Dwór” od czeskiego rodu Czerninów (pożyczka królewska). Miasto otrzymuje tytuł „Królewskiego Miasta Górniczego” i przyjmuje nowy herb (w koronie herbu orzeł pruski),
1786 – Na murach dawnego domu sądowego zaczęto wznosić ratusz miejski według projektu Christiana F. Schultze. Budowa klasycystycznego budynku trwała 3 lata,
1792 – Wielki pożar zniszczył śródmieście. Trzy lata później podczas oberwania chmury znisczeniu uległo wiele budynków,
1806 – Powstała Fabryka Pluszu Gebauera. Początek wojen napoleońskich. Trwały do 1814 r.,
1806-1807 – Wojska napoleońskie zajmują miasto i nakazują zapłatę olbrzymiej kontrybucji, którą Schmiedeberg spłaca aż do I-ej wojny światowej. Kontrybucja i wprowadzenie maszyn tkackich rujnuje gospodarkę miasta,
1810 – Wielka powódź zniszczyła dużą część miasta,
1811 – Próba reaktywacji górnictwa. Krótkotrwałe uruchomienie Kopalnii Hematytu Kruickenberga na lewym brzegu Jedlicy (obecnie Góra Krowieniec),
1817 – W lutym odbył się pierwszy turystyczny zjazd saniami rogatymi z Przełęczy Okraj (Grenzbaude) do Kowar (marsz. hr. von Gneisenau, właściciel dóbr mysłakowickich).
1820 – Władze miasta zostały zmuszone do sprzedaży lasów i folwarków miejskich celem spłaty długów hipotecznych,
1823 – Epidemia cholery dziesiątkuje biedotę miejską. Druga epidemia miała miejsce 1837 roku,
1844 – Powstał pierwszy niepubliczny zakład opieki nad starcami i osobami nerwowo chorymi. Uruchomiono manufakturę koronek. Niepokoje wśród biedoty miejskiej,
1848 – Początek „Wiosny Ludów”. W mieście trawają rabunki i tumulty. Rozruchy stłumione przez wojsko trwały do maja następnego roku.
1856 – Wznowienie wydobycia rud żelaza (kontynuowane do 1876 r.). Przeniesienie Fabryki Dywanów Smyrneńskich z Wlenia do Schmiedeberg`u. Początek produkcji dywananów,
1863-1872 – Rozwój przemysłowy miasta. Powstanie Fabryki Filców Technicznych (1863), Fabryki Porcelany Technicznej (1871), Gazowni Miejskiej (1872),
1882 – Połączenie miasta linią kolejową z Jelenią Górą przyspieszyło rozwój Kowar,
1897 – Kolejna „wielka woda” niszczy zabudowę i infrastrukturę miejską oraz zalewa kopalnie. Szybka odbudowa miasta. Ujarzmienie Potoku Jedlica murowanym korytem,
1900 – Ukazała się monografia miasta autorstwa Theodora Eisenmaengera, nauczyciela średniej szkoły ewangelickiej. Uruchomienie Sanatorium Przeciwgruźliczego „Kowary” w obiekcie po byłej Fabryce Pluszu Gebauera,
1902 – Oddanie do użytku Sanatorium Przeciwgruźliczego „Wysoka Łąka”,
1902-1910 – Budowa wodociągów miejskich poprawiła zdrowotność ludności,
1905 – Oddano do użytku linię kolejową na trasie Kowary-Kamienna Góra. Usprawnienie transportu rudy żelaza i innych wyrobów przemysłowych przyczynia się do dalszego ekonomicznego rozwoju miasta,
1914-1918 – Pierwsza wojna światowa. Powołanie mężczyzn do wojska. Trudności zaopatrzeniowe. Sanatoria leczą rannych i chorych żołnierzy,
1925 – Odkrycie w polu wydobywczym „Vulkan” Kopalni Magnetytu „Vulkan” rudy uranowej,
1928 –Kopalnia „Vulkan” została połączona chodnikiem z Kopalnią „Bergfreiheit”
1932 – Elektryfikacja linii kolejowej na trasie Jelenia Góra – Kamienna Góra przez Kowary,
1936 – Wzbogacaną rudę uranową na stołach potrząsalnych przesyła się do dalszej obróbki do Oranienburga i Hamburga celem wysublimowania radu,
1939-1945 – Druga wojna światowa. Udział mężczyzn w walkach na wszystkich frontach. Praca przymusowa obywateli podbitych państw w kopalni Magnetytu i uranu „Bergfreiheit”, Fabryce Wilhelm Schmieding A.G., w gospodarstwach rolnych miasta i okolic. Trudności aprowizacyjne ludności zwłaszcza w końcowym okresie wojny,
1945 – Przejęcie przez polską admnistrację miasta i jego infrastruktury. Tworzenie od podstaw polskiej oświaty. Powołanie do życia organów porządkowych (M.O.). Uruchamianie zakładów pracy i Kopalni Magnetytu „Wolność”. Stopniowa wymiana niemieckiego personelu medycznego szpitali i załóg zakładów pracy na polski (proces trwał do 1947 r.). Miasto przyjmuje nazwę Krzyżatka.
1945-1947 – Wysiedlenie niemieckioej ludności do radzieckiej strefy okupacyjnej (późniejsza NRD). Polska akcja osadnicza. Demontaż trakcji elektrycznej linii kolejowej, maszyn i urządzeń z Fabryki Wilhelm Schmieding A.G. (Buschvorwerk) przez radzieckie jednostki specjalne,
1946 – Miasto przyjmuje nazwę Kowary,
1947 – Powołanie Miejskiej Rady Narodowej z przewodniczącym Janem Rapaczem na czele,
1949-1952 – Zakłady Przemysłowe R-1 (utajniona nazwa zjednoczenia kopalń rud uranowych) zbudowały osiedle mieszkalne (57 budynków), zakładowy dom kultury, budynek liceum i przedszkola zakładowego,
1948-1956 – Okres kultu jednostki tzw. „stalinizmu”. Ze względu na rozpoczęcie wydobycia rud uranowych przez spółkę polsko-radziecką Kowary stają się miastem pod szczególnym nadzorem. W pałacu „Nowy Dwór” lokuje się Urząd Bezpieczństwa Publicznego, a w obiekcie przy obecnej ul. Kowalskiej został zakwaterowany Batalion Specjalny K.B.W. „Kowary” (ok. 750 ludzi),
1956 – „Odwilż październikowa”-koniec epoki „stalinizmu”. Kowary przestały być miastem zamkniętym. Batalion Specjalny K.B.W. „Kowary” i personel radziecki (specjaliśći zatrudnieni w Z.P. R-1) opuścili miasto,
1958 – Została zamknięta Kopalnia Rudu Uranu „Podgórze” (otwarta w 1951 r.), a Kopalnia Magnetytu „Wolność”kontynuuje wydobycie rudy żelaza do chwili jej zamknięcia w 1962 roku,
1959 – W nocy z 2/3 stycznia spłonął kościół ewangelicki,
1964 – Na przejściu granicznym na Przełęczy Okraj dopuszczony został ruch kołowy,
1966-1972 – Na bazie byłej Kopalni „Wolność” uruchomiono „Zakład Wzbogacania Rud Uranu „Wolność”,
1969-1976 – Zbudowano nową Fabrykę Dywanów „Kowary”,
1971-1980 – „Epoka Gierkowska”- okres unowocześniania gospodarki, rozwoju budownictwa mieszkaniowego i motoryzacji indywidualnej,
1973 – Likwidacja Z.P. R-1. Powstanie Zakładu Doświadczalnego Politechniki Wrocławskiej „Hydromech” i Zakładu Górniczego „Podgórze”. Reforma admnistracji rządowej i samorządowej. Powstanie Województwa Jeleniogórskiego.
1980-1981 – Okres akcji protestacyjnych i strajkowych oraz innych form protestu skierowanych przeciw tzw. „realnemu socjalizmowi”. Powstanie NZSZZ „Solidarność” oraz NSZZ „Solidareność” RI. Wprowadzenie w dniu 13 grudnia tzw. „stanu wojennego „ położyło kres narodowym dążeniom do ustanowienia demokracji i wyzwolenia się spod hegemonii ZSRR,
1986 – Zaprzestanie przewozów osobowych na trasie Kowary – Kamienna Góra,
1988 – Pod auspicjami Karkonoskiego Towarzystwa Naukowego wydana została monografia „Szkice z Dziejów Miasta”,
1989 – Pierwsze wolne i w pełni demokratyczne wybory do Sejmu R.P. oraz częsciowo wolne do Senatu R.P. (reaktywacja),
1989-2001 – Okres zmian ustroju politycznego i gospodarczego. Likwidacja z przyczyn ekonomicznych większośći zakładów przemysłowych ( F.Filców Techn., F.Porcel. Techn., F. Sprzętu Sport. „Polsport”, F. Maszyn „Kowary” i inne ). Prywatyzacja Fabryki Dywanów „Kowary”. Powstanie prywatnych zakładów i przedsiębiorstw. Ukonstytuowanie się nowych partii politycznych i likwidacja starych,
1997 – Zakończono modernizację starówki miejskiej,
1999 – Kolejna reforma admnistracji rządowej i samorządowej. Likwidacja 49. dotychczasowych województw. Powołanie nowych i większych 16-stu. Przywrócenie powiatów i stanowisk starosty powiatowego, a w miastach stanowisk: burmistrza i prezydenta,
2000 – Otwarto Podziemną Trasę Turystyczną „sztolnie Kowary” przy Hotelu „Jelenia Struga”,
2001 – Reaktywowanie zjazdów saniami rogatymi z Przełęczy Okraj do Kowar (do Hotelu „Jelenia Struga”)
2004 – Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej. Pierwsze wybory do Parlamentu Europejskiego. Kowary otwierają się na sąsiadów i nawiązują kontakty z miastami czeskimi i niemieckimi,
2007 – Wstąpienie polski do strefy Schoengen stwarza możliwość bezwizowego podróżowania do wszystkich krajów Unii. Likwidacja 22 grudnia Punktu Kotroli Granicznej na Przełęczy Okraj,
2008-2010 – Rozbudowa sieci wodno-kanalizacyjnej w ramach Karkonoskiego Systemu Wodociągów I Kanalizacji,
2009 – Prywatny właściciel ogłasza upadłość Fabryki Dywanów „Kowary” S.A. istniała od 1856 r.),
2011-2012 – Zmodernizowano starówkę miejską i oddano do użytku „Centrum Tradycji i Integracji” (ze środków U.E.),
2012 – Ukazało się polskie tłumaczenie monografii Theodora Eisenmaengera „Historia Miasta Kowary w Karkonoszach spisana przez Theodora Eisenmaengera onegdaj nauczyciela miejskiej szkoły ewangelicznej”,
2013 – Kowary obchodziły jubileusz 500 -lecia nadania praw miejskich przez Króla Czech i Węgier Władysława Jagiellończyka ( 4 XI 1513 r.). Punktem kulminacyjnym było wmurowanie w dniu 14 września kapsuły czasu w głaz wmontowany w płytę parkingu za ratuszem,
2014 – Wydana została druga monografia poświęcona historii miasta od XII wieku do czasów współczesnych pt. „Dzieje Kowar”, praca zbiorowa. Po kilkudziesięcioletniej przerwie władze w mieście obejmuje kobieta burmistrzyni Bożena Wiśniewska.
Opracował : Bernard Utrata
